Geborgenheid in de frontlinie van het onderwijs
9 februari 2018De ‘frontlinie van het onderwijs’, daar wilde ik mijn promotieonderzoek gaan doen. Wat kenmerkt het leren 'in de loopgraven van het onderwijs'? Wat gaat daar goed? En wat kan er beter? Dat vroeg ik mij af. Zelf had ik bijna acht jaar als diëtist, voorlichter en bedrijfsopleider in de eerstelijnsgezondheidszorg gewerkt en acht jaar als bedrijfsopleider in een topklinisch ziekenhuis en een internationale recreatieonderneming.
Professionele eenzaamheid
Wat mij opviel in mijn eerste jaren in het onderwijs was de professionele eenzaamheid waarin veel leraren volgens mij verkeerden. “Koning Keizer Admiraal in je eigen klaslokaal” schreef Professor Nijs Lagerweij. Dat was het volgens mij niet helemaal. Mijn indruk was helemaal niet dat leraren een eigen koninkrijk hadden. Meer een eigen hel. Gelukkig is er veel veranderd, door de nadruk op de ontwikkeling van de school als professionele leergemeenschap, het samen creëren van professionele ruimte en gespreid leiderschap. Ook door de ontwikkeling van bijvoorbeeld de academische opleidingsschool en initiatieven zoals 10-14 onderwijs en IKC-vorming is veel meer nadruk komen liggen op leerrijke verbindingen.
Overlevingsmodus
Dat neemt niet weg dat je je als leraar in risicovolle situaties beweegt. Onderwijssituaties waarin je met gedrag van leerlingen kan worden geconfronteerd dat je nog niet helemaal doorgrondt. Situaties waarin je kennis tekort lijkt te schieten of hopeloos verouderd is. Situaties waarin je vaardigheden tekort komt. Kortom onderwijssituaties waarin je ongeborgen bent, onveilig. Je ziet veel leraren die in zulke situaties een overlevingsmodus opzoeken en proberen maximaal houvast te vinden in vertrouwde routines. Anderen beginnen in zulke situaties juist te leven.
Bildung
Zelf ontleen ik als leraar, adviseur en directeur inspiratie aan de bildungsgedachte. Bildung gaat over het leren vinden van wat Ellen Huidekoper de geborgenheid in de ongeborgenheid van het leven noemt. Bildung betreft het ontwikkelen van het zelf, door het zelf. Maar dat betekent niet dat het zelf het helemaal zelf maar moet uitzoeken. Voor mij vormen collega’s een bron waaraan ik me kan laven. Met collega’s kan ik mijn fascinaties delen. Collega’s zijn me dierbaar omdat ze me op een verkeerd been zetten. Ze ontregelen me met knagende vragen en provocerende feedback.
Onderwijshypes
In het denken over de praktijk willen mijn collega’s en ik aan de onderwijshypes te ontsnappen. Want als het na-apen begint, dan stopt het denken. Om aan de clichés te ontsnappen zetten we bijvoorbeeld beeldende kunst in. Zo hielpen de schilderijen van Picasso mij bijvoorbeeld om na te denken over nieuwe en heel eigen manieren om om te gaan met vorm en ruimte. Ook Picasso’s teksten spreken me aan. “Ik zoek niet, ik vind” schrijft hij. “Zoeken, dat is uitgaan van het oude in een willen vinden van het bekende in het nieuwe. Vinden, dat is het volledige nieuwe, ook in de beweging. Alle wegen zijn open, en wat gevonden wordt is onbekend. Het is een waagstuk, een heilig avontuur.”
Roman
Mijn promotieonderzoek heb ik uiteindelijk niet in het onderwijs uitgevoerd. Destijds was ik voor leraren kennelijk een te vreemde eend in de bijt. Ik deed mijn onderzoek uiteindelijk in een regionaal politiekorps. Daar ontmoette ik dienders die zich geborgen wisten in het ongeborgene. Zij vonden het niet gek dat mijn dissertatie over het leren achter de frontlinie van de publieke dienstverlening de vorm kreeg van een roman. Ze vonden het niet gek dat mijn proefschrift geen conclusies bevatte en dat mijn samenvatting luidde: ga naar pagina 1.
Gymnasiumdag
Op 15 maart ga ik op de gymnasiumdag in gesprek met leraren over het ongeborgen karakter van het onderwijs. Na een inleiding met teksten van Ellen Huidekoper, Pablo Picasso en Etty Hillesum wordt een begeleide dialoog over gevoerd over de ongeborgen kant van het leraarschap en de geborgenheid die leraren elkaar in de frontlinie van het onderwijs kunnen bezorgen.
Reacties
Reageer zelf of bekijk alle reacties
Geïnteresseerd?
Neem dan contact op met:
Dr. Ton Bruining
Adviseur/R&D KPC Groep
06–53221513
Inschrijven nieuwsbrief