De kracht van de stilte: zo creëer je als leidinggevende psychologische veiligheid in vergaderingen
Elke schoolleider, rector of bestuurder in het onderwijs weet: jouw aanwezigheid in een overleg verandert de dynamiek. Vaak onbedoeld, maar onvermijdelijk. Zodra jij aan tafel zit, gaan collega’s afwegen wat ze wel of niet durven zeggen. Niet omdat ze niets te zeggen hebben, maar omdat het risico van afwijzing ineens groter voelt. Zeker in een schoolomgeving, waar samenwerken en vertrouwen essentieel zijn, kan dat funest zijn voor de openheid, creativiteit en leerbaarheid van een team.
10 praktische tips
Als leidinggevende heb je dus een belangrijke taak: het creëren van een vergadersfeer waarin teamleden zich psychologisch veilig voelen. Waarin leraren, coördinatoren, intern begeleiders of teamleden zich vrij voelen om ideeën, zorgen en twijfels te delen – ook als die indruisen tegen de stroom. Hier zijn tien praktische tips die helpen om een open en lerende vergadercultuur te bevorderen in jouw school of onderwijsorganisatie.
1. Laat een ander de vergadering leiden
In veel onderwijsteams is het gebruikelijk dat de schoolleider of teamleider automatisch de vergadering leidt. Maar als je iemand anders – bijvoorbeeld een teamlid of bouwcoördinator – de leiding geeft, verleg je de machtsbalans. Jij wordt deelnemer in plaats van eindverantwoordelijke. Dat nodigt uit tot meer inbreng van anderen en geeft jou beter zicht op groepsprocessen.
2. Ga niet aan het hoofd van de tafel zitten
In lerarenteams zijn zitplekken vaak ‘geclaimd’ – de schoolleider op de kop van de tafel, de mentor op haar of zijn op de vaste plek rechts daarvan, et cetera. Door die gewoontes bewust te doorbreken, geef je het signaal dat ieders stem telt. Ga eens ergens anders zitten. Laat zien dat je geen ‘baas boven baas’ wilt zijn, maar collega tussen collega’s.
3. Creëer warmte en een informele sfeer
Een vriendelijk “Goedemorgen, hoe ging je les net?” of een grapje over de drukte op het schoolplein werkt vaak beter dan een formele aftrap. Gebruik je EQ: oogcontact, een open houding, een rustige stem. In de hectiek van het onderwijs is een ontspannen sfeer tijdens een vergadering goud waard.
4. Geef het goede voorbeeld
Als jij als schoolleider je twijfels of fouten deelt, geef je teamleden het signaal dat kwetsbaarheid oké is.
“Ik weet het niet zeker…”
“Help me hier eens goed over na te denken.”
“Wie ziet het anders dan ik?”
In een cultuur waarin het normaal is om ook onzekerheden te benoemen, durven meer mensen hun ideeën en zorgen te delen – en dat is precies wat een lerend team nodig heeft.
5. Onderzoek eerst, besluit later
In onderwijsvergaderingen wordt vaak snel toegewerkt naar besluiten: over het PTA, het mentoraat, het rooster. Maar als jij als leidinggevende te vroeg je mening geeft, klapt het gesprek dicht. Open dus eerst met vragen, laat het denken stromen:
“Wat missen we nog?”
“Welke risico’s zien we misschien over het hoofd?”
“Wat zouden we doen als we het helemaal anders zouden aanpakken?”
Zo creëer je ruimte voor echte dialoog en verrassende invalshoeken.
6. Beloon tegenspraak
In een team dat gewend is te luisteren naar ‘de directie’, is het spannend om een afwijkend geluid te laten horen. Nodig dat expliciet uit en waardeer het meteen als het gebeurt. Een rector die ik sprak zegt: “Ik laat graag mijn eigen visie onderuit halen.” Dat maakt kritisch denken niet alleen toegestaan, maar gewenst.
7. Gebruik humor en enthousiasme
Onderwijsmensen hebben humor – benut die. Een luchtige opmerking als: “Mag ik op dit punt even met je armpje drukken?” maakt discussies minder beladen en meer uitnodigend. Het laat zien dat je verschil van mening niet schuwt, maar juist op prijs stelt.
8. Beperk overheersend gedrag
In ieder team zijn er collega’s die graag praten en collega’s die liever luisteren. Zorg dat niet steeds dezelfde stemmen dominant zijn.
“Laten we zorgen dat iedereen evenveel zendtijd krijgt.”
Zeker in heterogene teams – met jonge docenten, ervaren collega’s en specialisten – is het belangrijk dat ieder zijn of haar perspectief kan inbrengen. Ook de stille kracht verdient het om gehoord te worden.
9. Luister actief – en zwijg bewust
Geef in een overleg ruimte om na te denken. Laat na een opmerking even een stilte vallen. Onderwijsmensen zijn gewend aan tempo, maar juist even niets zeggen kan nieuwe gedachten losmaken. Een stil gebaar van ‘wacht nog even’ kan de weg vrijmaken voor diepere inzichten.
10. Geef gerichte complimenten
Een compliment is pas echt krachtig als het concreet is.
“Ik waardeer je inbreng omdat je het perspectief van de leerling inbracht – dat dreigden we te missen.” In het onderwijs worden collega’s vaak hard op inhoud beoordeeld. Door gerichte waardering te geven, versterk je gedrag én zelfvertrouwen. Doe dat royaal én eerlijk – het maakt echt verschil.
Tot slot
Als leidinggevende in het onderwijs ben je meer dan organisator of beslisser – je bent ook cultuurmaker. In vergaderingen heb je invloed op hoe veilig mensen zich voelen om zich uit te spreken. Als je die invloed bewust inzet, creëer je een professionele ruimte waarin leren, ontwikkelen en samenwerken vanzelfsprekender worden.
Een veilige vergadercultuur is geen luxe. Het is een voorwaarde voor duurzame schoolontwikkeling, goed onderwijs en werkplezier voor je team.
Kom in actie
Welke kleine aanpassing kun jij morgen al doen om de psychologische veiligheid in jouw teamoverleg te vergroten?
Start bijvoorbeeld met één vraag, één stilte, of één onverwachte plek aan tafel. En merk wat het doet.
Wil je verder praten over dit thema of werk maken van een veilige vergadercultuur in jouw school of bestuur? Neem gerust contact met me op – ik denk graag met je mee.
Reacties (0)